Het uitvullen van je krukas in je motorblok met shimringen (het zogenaamde uitshimmen) is een moeilijk karwei.
Maar toch moet je het doen wil je zelf je blok reviseren.
Daarom deze faq: hij legt je uit hoe je op een goede manier je krukas kan uitshimmen.
Belangrijke aandachtspuntjes
Belangrijk is dat je meerdere nauwkeurige diept- metingen kunt doen. Hier heb je speciale schuifmaten met een brug voor, maar die heb ik niet. En jij waarschijnlijk ook niet.
Om zelf iets te fabriceren kan je een hardstalen geslepen bijtel van een draaibankje kopen. Tweedehands kosten deze ongeveer 3 tot 10 euro. Hiermee kan je hetzelfde doen als een brugschuifmaat. Dit stukje ijzer van die hardstalen geslepen bijtel kan natuurlijk ook een ander stukjesterk en vlak staal zijn. Ik noem in het vervolg dit stukje materiaal een 'brug'.
Let even op!
Nog een aandachtspuntje: op de foto's is gebruik gemaakt van een digitale schuifmaat. Het voordeel is dat je die kan kalibreren. Dat heb ik ook gedaan met die 'brug'. Als je die 18,40 van de eerste foto ziet moet je dus indenken dat daar de dikte van de 'brug' al af is. Heb je nog een gewone analoge schuifmaat dan moet je dus zelf de dikte van je 'brug' daar af trekken!
Wat gaan we opmeten?
De volgende zaken moeten opgemeten worden:
- Diepte in linkercarter tot binnenring lager
- Diepte in rechtercarter tot binnenring lager
- Breedte krukas ter plaatse van raakvlak met de lagers
- Dikte pakking (brede gedeelte van de schuifmaat gebruiken)
De metingen hieronder corresponderen met de nummers hierboven.
Meting 1: Diepte in linkercarter tot binnenring lager
Hieronder zie je hoe we de diepte van het linkercarter tot de binnenring van het lager gaan meten.
Hiervoor gebruiken we dus die 'brug'.
In dit geval zie je dat deze diepte 18,40 mm is. Let dus wel op dat je schuifmaat echt verticaal staat. Dus perfect haaks op je 'brug'.
Meting 2: Diepte in rechtercarter tot binnenring lager
Hetzelfde doen we ook bij het rechtercarter. Weer op dezelfde manier.
Deze is 24,43 millimeter.
Meting 3: Breedte krukas
Hier moet je de breedte van de krukas opmeten. Dat doe je ter hoogte waar de krukas de lagers gaat raken.
Op de krukas zie je ook een afgedraaid stukje dat volledig vlak is. Daar komen je lagers tegenaan.
Op het voorbeeld is dit 38,97mm.
Meting 4: Dikte pakking
Hier gaan we de dikte van de pakking meten. Gebruik hiervoor de volledige breedte van de schuifmaat. De pakking is niet zo dik, dus duw je schuifmaat er zachtjes tegenaan. Ga hem niet fijnknijpen!
Deze pakking is 0,27mm dik. Dit kan redelijk verschillen per pakking.
Gegevens samenvoegen en bekijken
Na deze 4 metingen kunnen we al de gegevens gaan samenvoegen.
Maar voordat we dat doen kijken we eerst nog naar wat er bij moet komen.
Als je naar deze onderdelen-catalogus kijkt zie je dat nummer 15 en 16 facet-schijven zijn. Dit zijn schuin geslepen (één schuine zijde) ringen. Deze moeten aan beide kanten van de krukas komen. Deze ringen moeten 1,50mm dik zijn. Controleer deze ook!
De pakking is 0,27mm dik. Na indrukken zal deze ongeveer 0,07mm minder dik zijn. Dus dan is die 0,20mm dik. De originele bruine pakkingen zijn dunner maar steviger! Deze zullen, na indrukken, ongeveer 0,05mm minder dik worden. Neem dat maar van me aan.
Dan moet je ook nog weten (via deze werkplaatshandboek) dat de speling tussen de 0,10mm en de 0,20mm moet zijn. Die ruimte moet dus overblijven.
Het rekenwerk
Zodra we alles gemeten hebben kunnen we deze gegevens even in de tabel zetten:
| Meting | Oorspronkelijk | Verwerking | Eindresultaat |
|---|
| 1 Diepte linkercarter | 18,40 mm | geen | 18,40 mm |
| 2 Diepte rechtercarter | 24,43 mm | geen | 24,43 mm |
| 3 Breedte krukas | 38,97 mm | 2x facetringen erbij: 2x 1,50mm erbij | 41,97 mm |
| 4 Dikte pakking | 0,27 mm | na indrukken is de dikte 0,20mm | 0,20 mm |
De speling die we willen hebben is tussen de 0,10mm en de 0,20mm.
We gaan dus nu kijken welke ruimte we hebben. Daartoe tellen we de diepte van het linkercarter (18,40mm), de diepte van de pakking (0,20mm) en de diepte van het rechtercarter (24,43mm) bij elkaar op: 18,40mm + 0,20mm + 24,43mm = 43,03mm.
We hebben dus een ruimte van 43,03mm. Daarin moet de krukas met facet-ringen komen. Die is 41,97mm breed.
Dan moeten we die twee van elkaar aftrekken: 43,03mm - 41,97mm = 1,06mm.
Uitvullen
Die 1,06mm aan ruimte moeten we gaan uitvullen. Dat doen we met shim-ringen.
Je weet nog dat we ongeveer 0,10mm tot 0,20mm over willen houden?
En je hebt shimringen (zie nummer 15 en 16 onderdelen-catalogus) van 0,1mm; 0,2mm; 0,5mm en 0,8mm.
Met die ringen moet je die 1,06mm dus gaan uitvullen.
Het minimale wat we moeten opvullen is 0,86mm. Want 1,06mm minus 0,20mm is 0,86mm.
Die gaan we dus wel gelijk verdelen: links van de krukas de helft. En rechts van de krukas de andere helft.
Aan beide kanten van de krukas komt dan 0,43mm aan vulringen.
Dat doen we dus met 2 ringen van 0,2mm (per kant!). We hebben dan 0,4mm opgevuld. Aan die 0,03mm kunnen we niet komen. Die laten we dus zitten.
We schuiven de shimringen vast om de krukas heen. Die krukas is (met facetringen) 41,97mm breed. Daar zit nu dus al 2x 0,4mm aan ringen bij. De totale breedte van de krukas is dus 41,97mm + 0,8mm = 42,77mm breed. De ruimte die we hadden is 43,03mm. We hebben dus nog 0,26mm over. Dat is te veel!
Daarom doen we er nog 0,1mm bij. Doen we dat echter aan 2 kanten van de krukas houden we maar 0,06mm over. Dat is te weinig.
Daarom doen we maar aan 1 kant van de krukas 1 shimring van 0,1mm erbij. Ja.. .dat is jammer. Maar dunnere shimringen zijn er niet.
Zetten we dat in een tabel:
| Kant | 0,2mm | 0,1mm | Totaal |
|---|
| Links (ontsteking) | 2x | 1x | 0,5mm |
| Rechts (koppeling) | 2x | 0x | 0,4mm |
Waarom links?
Waar doe ik links nou 0,1mm meer dan rechts? Waarom niet rechts meer?
Ik kies er bewust voor om dat links te doen. Omdat je dan, bij eventueel zwaar draaien van de krukas, links makkelijker de shimring kan verwijderen. Want dan hoeft niet heel je blok open (met krukastandwiel eraf etc). Als ik de ring rechts monteer is het een stuk lastiger om de ring te verwijderen.
De speling die we nu hebben is: 1,06mm (verschil tussen 43,03mm en 41,97mm) minus 0,90mm (aan vulringen) = 0,16mm.
Dat is keurig binnen de speling. Echt op 0,01mm perfect! 0,15mm zou namelijk perfect zijn. Maar we vallen zeer goed in de tolerantie!
Monteren van de ringen
Nu pas gaan de alle ringen monteren op de goede manier.
We beginnen aan de rechter (koppelngskant). Je volgt dit stappenplan:
- Facetring (afgeslepen kant tegen de krukaswang aan)
- Opvulring van 0,2mm
- Opvulring van 0,2mm
Dan leg je de krukas even weg. Let op dat de ringen niet eraf glijden.
Je gaat nu met een gewone fohn je carter en lager aan de kopperlingskant verwarmen. maar gewoon warm. Ideale tempratuur is 85 graden Celsius. Anderen gebruiken hier een opwarmplaatje of oven voor. Dat is wel beter aangezien die het aluminium volledig en gelijkmatig warm maken.
Controleer ook gelijk of je lager goed zit (dichte, stalen kant aan kan van de krukaswangen).
Zodra je carter goed warm is pak je de krukas weer beet en die duw je zachtjes door het lager heen. Let op dat de ringen goed blijven zitten! Zodra je krukas goed in het lager/carter zit schuif je de andere vulringen op de andere kant van de krukas:
- Facetring (afgeslepen kant tegen de krukaswang aan)
- Opvulring van 0,2mm
- Opvulring van 0,1mm
- Opvulring van 0,2mm
Let er wel op dat de dikkste ringen altijd aan de buitenkant zitten.
Je schuift dus de ringen over de krukas aan de kant van het vliegwiel.
Even wat tips achteraf
Keerringen monteer je pas als het linker en rechtercarter tegen elkaar zitten. Dan kun je ook veel beter voelen of de krukas zwaar draait na het samenvoegen van de carters. Indien de krukas zwaar draait monteer je de keerringen niet. Dan moet je nogmaals alles nameten en eventueel iets minder vulringen gebruiken.
De krukas moet goed en soepel draaien zonder ergens aan te lopen. Pas daarna monteer je de keerringen met behulp van olie!
De tandwiel-as kun je op vergelijkbare wijze uitvullen, maar dat doe ik zelf altijd door gewoon de as te monteren met 1 vulring, carters tegen elkaar en dan even snel de axiale speling opmeten in plaats van uitrekenen zoals hierboven. Zolang je maar zorgt dat de tandwielas ook altijd tussen de 0,10mm en 0,20mm speling houdt.
Het uitvullen van de kickstartas is niet spannend. Die mag best 1.00mm speling hebben.
Extra foto's
Via http://www.ks125.com zijn extra foto's te bijkijken hoe je kan uitvullen.
Met dank aan: Arjen74 van www.ks125.com voor het maken en beschikbaar stellen van de foto's en de tekst.
Nabewerking door Eddy Erkelens.
